De Doubs is een twijfelaar

Middenin het departement Doubs, ten zuidoosten van de stad Besançon, ligt de vallei van de Loue. ‘Doubs’ is ook de naam van de belangrijkste rivier van de regio, die via een ondergronds grottenstelsel van veertig kilometer óók de Loue voedt. Etymologisch is ‘Doubs’ terug te leiden tot het Latijnse Dubius: twijfelaar. Bovendien is de Doubs een gedwongen twijfelaar. Want de loop is bepaald door het Jura-plateau waardoor hij zijn weg heeft gevonden. De plooiingen in dit plateau liggen op de as zuidwest-noordoost, en zijn bepalend voor het twijfelachtige karakter van de rivier. Hierdoor zijn ook de grote hoogteverschillen te verklaren die je soms tegenkomt tijdens het wandelen in de Vallée de la Loue. De Doubs ontspringt in de hoge Jura, vlakbij Mouthe, en stroomt dan langdurig in noordoostelijke richting, draait abrupt naar het west, meandert dan verder naar het noorden, draait bij Montbéliard naar het zuidwesten, brengt zijn water langs Besançon, en voegt zich uiteindelijk bij de Saône.

Wandeltips

Tot de fijnste wandelingen die ik en mijn partner in de vallei gelopen hebben, behoren:

• Gorges de Nouailles vanaf Mouthier-Haute-Pierre. Na het kleine maar fijne dorp versmalt de vallei van de Loue zich tot een kloof, geflankeerd door kalkstenen rotswanden. Hier liepen we naar de Grotte des Faux Monnayeurs, te bereiken via een steil rotspad met ijzeren trap. Maar stop hier niet, want vlak onder deze grote kalksteengrot bevindt zich de Source du Pontet, waar in de zomer een bescheiden rivier uit een enorme grotopening ontspringt. Het bos is hier door de hoge luchtvochtigheid jungle-achtig.
• Source de la Loue vanaf Ouhans of Mouthier. Deze wandeling langs steile hellingen brengt je tot de bron van de Loue. Hier, helemaal aan het einde van de vallei, komt de rivier, die veertig kilometer eerder als aftakking van de Doubs in de grond verdween, weer boven de grond. De kalksteenlagen liggen hier gedraaid, diagonaal aan de oppervlakte. Hierdoor biedt is de plek zo een fijne illustratie van de opbouw van dit typische Jura-gesteente.
• Over de kliffen rond Ornans. Ornans ligt met zijn oude watermolens bij onze aankomst in de zon te blakeren. Aan de rivier vind je onder andere het Musée Courbet, die het oeuvre van dé schilder van het Realisme, Gustave Courbet, eert. Één van zijn bekendste werken is het grote ‘Een begrafenis in Ornans’, waarop de kliffen te zien zijn die we in deze hike bewandelen. Wanneer je start vanaf het museum, stijg je in noordelijke richting naar het kasteel boven Ornans. Via de Combe Laportière bereik je de kliffen bij Notre Dame du Mont. Hierna volgt alleen nog een steile afdaling langs een oude wijngaard, terug naar het dorp.

Pierre Bichet: documentair lithograaf

In het museum in Ornans lag een boek van een lokale graficus/lithograaf: Pierre Bichet. Deze kunstenaar is vanaf de jaren ’70 van de vorige eeuw werkzaam geweest in de regio rond de stad Pontarlier, vlakbij de Zwitserse grens. Hierdoor heeft hij grote delen van zijn geboorteregio in beeld gebracht. Dit zag hij ook als belangrijk in zijn werk: dat het een afspiegeling is van de regio aan het eind van 20e eeuw. Ik bewonder zijn vermogen om de geologie en de uitgestrektheid van het landschap te vatten in deze grafische techniek. Hij zegt er zelf over:

Ik denk dat in mijn werk, naast de werking van de drukpers en de lijnen van mijn hand, de volledige opbouw van dit landschap te ontdekken is. Ik zie de ruïnes van een enorme plooiing, de erosie van bergkammen, en de ophoping daarvan in de vallei. De rotsformaties die bosrijke hellingen bekronen geven aan een ieder die weet hoe die dit landschap lezen moet, een enorme gelaagdheid van tijd. De sedimenten, breuken, slecht geheelde wonden in het landschap, een fragment van de aardkorst.

Bron: Pierre Bichet, Lithographies. Éditions du Sékoya. 2022. pp. 33.

Het is zo fijn en bevestigend om iemand uit een andere generatie en op een andere plek te vinden die zich met een (beeldend) onderzoek bezig hield dat zo verwant is aan het mijne. Bichet benadrukte in zijn werk dit Jura-landschap als een monumentaal oude plek. Soms gaan deze landschappen in zijn werk gebukt onder een loodzware sneeuwlast, soms sluiten de lange daken van boerderijen in het gebied naadloos aan op de golvingen van het Juraplateau in de achtergrond.

Diepe Tijd

De eerdergenoemde grot bij Mouthier-Haute-Pierre heb ik tweemaal bezocht tijdens het wandelen in de Vallée de la Loue. Het indrukwekkende verschil tussen de buitentemperatuur (die op die zomerdagen rond de 35 graden lag) en de binnentemperatuur was enorm. Na een paar stappen zakte de temperatuur drastisch, dertig meter verderop druppelde in alle koelte het water van het plafond, en was de ruimte tot heuphoogte gevuld met een fijne nevel. Door deze overgang en de grillige textuur van het gesteente voelt het alsof je in de grote met elke stap dieper het verleden in stapt.

Het vele beeldmateriaal dat ik op deze plek heb verzameld heb ik verwerkt in een fotomontage. In deze beeldbewerking komen dicht bij en ver weg bij elkaar: de textuur van het gesteente is zichtbaar, maar ook de richting van de kalksteenlagen als geheel. Deze grote houtsnede was een beproeving om te maken. Gutsen slijpen, in het bewerken van het houtblok voortdurend rekening houden met de complexe details van de rotsen. Een ingewikkeld afdrukproces… 
Maar het beeld staat! Vind al mijn grafische werk hier.

Nieuwsgierig geworden naar meer? Abonneer je hier op mijn nieuwsbrief!